Geçtiğimiz günlerde sevdiğim bir arkadaşımdan meslek hayatının ilk yıllarında başına gelen bir üzücü olayı dinledim.
Konu aslında açık bir “mobbing” vakası ancak kendisi başından geçenleri şimdi anlamlandırarak, adlandırabiliyor.
Türkiye’nin önde gelen topluluklarından birinde işe başladığında gerçekten çok mutlu oluyor arkadaşım. Topluluk ile bir referans vasıtasıyla tanışıyor ve yapılan görüşmeler sonrasında işe başlıyor. Yerleştirildiği bölüm her zaman yapmak istediği işleri barındırıyor ve işine bu şevkle sarılıyor. Kendisinin eline doğru düzgün bir görev tanımı verilmemesine rağmen sorumluluk ve yetkileri tam tabiri ile tırnağı ile kazıyarak alıyor.
Aradan iki yıl geçiyor ve bu zaman zarfında ‘uzman yardımcısı’ ünvanı ile aslen bir bölümün tüm sorumluluğunu kaldırır hale geliyor. İki yıl boyunca ücretine herkese uygulanan zam oranı veriliyor. İkinci senenin sonunda ünvan arttırımı ve ücret zammı talebi ile gittiği yöneticisi ve İnsan Kaynakları bölümü arkadaşımı oyalıyor, “bekle” diyorlar ama aradan üç, dört ay geçmesine rağmen ses gelmeyince arkadaşım bir kere soruyor. “Yok” cevabını alıyor.
Sabrediyor.
Bu arada arkadaşımın sorumlulukları arasına şirketin yeni kurulmakta olan bölümünün bütün işleri de veriliyor. Artık iki ana işin yürütümünün tek adresi olan arkadaşım üçüncü yılına girişte yöneticisinden memnuniyetsizlikleri hakkında toplantı talep ediyor. Toplantıya vesile olan durum ise yöneticinin haksız bir konu üzerinden arkadaşıma bağırarak azarlaması.
Toplantı günü karşılıklı oturuyorlar ve yöneticisi ona:
“Yanlış departmana ve yanlış göreve yönlendirildiğini, arkadaşım ile en başından beri çalışmak istemediğini” söylüyor ve ekliyor “kariyer planlaması ve ücretlendirme konularında hiçbir beklentini karşılamayacağım.”
Arkadaşım adeta şok geçiriyor ve soruyor:
“İstenmediğim halde neden üç yıl boyunca şirkette tam performansla çalışmama göz yumuldu?”
Cevap gelmiyor.
Arkadaşım yöneticisine bu durumda üç alternatifi olduğunu söylüyor: ya istifa edip şimdi gideceğim, ya bana iş bulmam için zaman vereceksiniz, gideceğim, ya da beni bütün haklarımla işten çıkartacaksınız.
Yöneticisi Genel Müdür ile durumu konuşacağını söyleyip toplantıyı bitiriyor. Ertesi gün ise “işten çıkış işlemlerini başlattım, istifa ettiğin için tazminat almayacaksın” şeklinde bir telefon açıyor yönetici.
Arkadaşım kesinlikle istifa etmek gibi bir düşüncesi olmadığını söylüyor ve sonrasında ortalık karışıyor …
Evet, arkadaşımın başına gelenlerin devamını aktarmayacağım. Ama şu ana kadar anlattıklarım tipik bir mobbing olayıdır. Neden?
İş Kanunu 77. maddeye göre işveren işgörenin fiziksel ve zihinsel sağlığını korumakla sorumludur.
Borçlar Kanunu 417. madde işverene işgörenin “kişilik değerlerinin” koruması yükümlülüğünü verir.
Arkadaşımın üç yıl boyunca emek verdiği şirkette aslen hiçbir zaman istenmediğinin, asla terfi veya ücret zammı alamayacağının yüzüne bu şekilde umarsızca belirtilmesi ve emeklerinin hiçe sayılarak sanki istifa ediyormuş gibi bir ortam yaratılmaya çalışılması kendisinin maruz kaldığı şiddetli psikolojik baskının açık göstergesidir. Bütün haklı taleplerine rağmen arkadaşıma zam ve ünvan arttırımı yapılmaması aslında yıldırma, bezdirme operasyonunun sistemli şekilde uzun süredir uygulandığının açık delilidir. Bu süreç zarfında arkadaşımın zihinsel ve hatta fiziksel sağlığı yaşadığı bu baskı ve yıldırma politikası sonrasında ciddi sarsılmış ve kişilik değerleri(emekleri, başarıları) açık şekilde ihlal edilmiştir.
Ben de benzer bir mobberla bir süre çalıştım ve işin acı atarafı bir İK’cı olmama rağmen o günlerde neye maruz kaldığımın farkında bile değildim.
Siz siz olun, bir çalışan olarak haklarınıza sahip çıkın. Ben arkadaşımın yöneticisinin de ne yaptığının, yaptığının nasıl adlandırıldığının farkında olduğunu zannetmiyorum. Zaten bu farkındalık olmadığı için “mobbing” iş hayatımızın sanki doğal bir parçasıymışız gibi onunla kolkola yaşamaya devam ediyoruz.
İpek Hanım, “Kaynağım İnsan”ı kısa bir süre önce keşfettim ve merakla takip ediyorum. Mobbing konusunda şu an en önemli husus farkındalık yaratmak. Kasım ayının sonunda katılacağım bir sempozyumda “Mobbing” sunumu gerçekleştireceğim izlenimleri sizlerle de paylaşabilirim.
Merhaba Ömer Faruk Bey,
Hem benimle, hem de ‘Konuk Yazar’ olarak Kaynağım İnsan okurları ile izlenimlerinizi , hatta sunumunuzu paylaşırsanız çok daha mutlu olurum.
İpek Hanım yazıda bahsettiğiniz arkadaşınız uzman yardımcılığı konumunda olan bir kişi, o kişiye yapılan haksızlıklardan bahsetmişiniz buraya kadar hemfikiriz peki daha alt kademelerde çalışanların uğradıkları haksıızlıklar, baskı, şiddet vb. Örneğin kişinin aldığı maaş 1500 tl ssk ya gösterilen tutar asgari ücret, verilere bakıldığında nerdeyse aldığı maaşın 1/3′ ne çalışıyor gözüküyor 2/3’ü kimin cebine gidiyor? işçisinin sırtından hem işçisini hemde devleti kandırmak değil mi?
Diğer bir örnek işçiler sendikaya üye olmak istiyorlar. Aradan kısa bir süre sonra işçiler arasında gezinen bir dedikodu gündeme geliyor neymiş efendim sendikaya üye olanlar işten çıkartılcakmış. Başka bir örnek, işçi var gücüyle çalışıyor ve bu emeğinin karşılığında ürettiği maldan da güven alarak zam talebinde bulunuyor gelen cevaba hiç şaşırmamak gerek ”üretilen malda istenilen kaliteyi tuturamadık” sonuç zam yok. Ee madem istenilen kalitede olmamışsa neden o üretilen ürün verilen siparişlere bile yetişemiyor tabiri caizse çatır çatır satıyor bu ürün. Bunun gibi yüzlerce örnek verebiliriz. Bir fıkra ile de dile getirmek isterim bu haksızlıkları.
İşçiler fırsatını buldukça hak ettikleri zammı almak için işverenin kapısını aşındırmaktadılar ama alınan sonuç her defasında işveren tarafından üretilen bahaneler ile zam talebi yerine getirilmemektedir. İşveren işçilerin bu şekilde kapısını aşındırmasından hiç hoşnut değildir. Kısa bir süre işçiler yine bir zam talebinde bulunur sonra patron işçilerini görüşmek üzere yanına çağırır, işçiler şaşırmıştır ilk defa patronun kapısını aşındırmadan bir davet gelmiştir. İşçiler ” tamam bu sefer aldık bu zammı” dercesine sevinirler. Patron bekletilir mi? asla hemen çağrıya cevap verirler ve karşısına çıkarlar. Aralarında geçen kısa bir diyalogtan sonra patron işçilerine soru sorar ” Tanrı nerede?”işçilerden cevap yok tekrar sorar ” Tanrı nerede?” cevap vermeyen işçiler odadan kaçarcasına çıkarlar. Hemen kapının önünde aralarında geçen diyalog ” neden kaçtık?” diğer işçi cevap verir ” Durum bu sefer ciddi” soruyu soran işçi şaşırır ” nasıl yani ciddi ” gelen cevap durumu özetlicektir ”Tanrı kaybolmuş bizden biliyor patron, yani sen zammı unut”
Uyanma zamanı Türkiye. Bu şekilde susarsak birileri herdefasında tepemize çıkıcak. Haksızlıklar karşısında susan dilsiz şeytandır…
Özgür Bey,
Yazdıklarınızda sonuna kadar haklısınız. Emekçiye yönelik yapılan hukuksuzluklar saymakla bitmez. Ancak buradaki mobbing kavramı bütünü değil, bir çalışana ynöelik bir diğer kişi veya grubun yaptığı psikolojik bası, kötü muameleyi kapsıyor. Burada illa alt-üst ilişkisi olmayabilir. Aynı seviyede olan iki çalışan arasında mobbing süreci yaşanabilir.